क्रीडा नाटक (Sports drama)हा बॉलीवूड चित्रपट निर्मात्यांचा आवडता विषय राहिला आहे आणि जर एखादा क्रीडा नाटक म्हणजेच स्पोर्ट्स ड्रामा एखाद्या खेळाडूच्या जीवनावर आधारित असेल तर निर्माते त्याला उत्साहानं, उत्कटतेनं आणि देशभक्तीपूर्ण सादर करण्याचा प्रयत्न करतात. अशा प्रकारचे चित्रपट प्रेक्षकांना खूप आवडतात. म्हणूनच यापूर्वी ‘चक दे इंडिया’ (Chak De India)(हॉकी) ‘भाग मिल्खा भाग’ (धावणे) ‘मेरी कॉम’ (Mary Kom)(मुष्टियुद्ध) ‘दंगल’ (Dangal)(कुस्ती) आणि ‘पंगा'(PANGA) (कबड्डी) सारख्या चित्रपटांना प्रेक्षकांची पसंती मिळाली आहे. हा भाग पुढे नेत दिग्दर्शक अमित शर्मा यांनी भारताचे महान फुटबॉल प्रशिक्षक सय्यद अब्दुल रहीम यांच्या उदय आणि भारतीय फुटबॉलच्या सुवर्णयुगाची कथा सादर केली आहे. आणि तेही ईदच्या निमित्ताने. सय्यद अब्दुल रहीमची भूमिका साकारणारा अजय देवगणचा(Ajay Devgn) हृदयस्पर्शी अभिनय या सुंदर कथेत सोन्याची खाण असल्याचे सिद्ध होत आहे, जे प्रेक्षकांसाठी ईदीपेक्षा कमी नाही.
मैदान(Maidan) ही भारतीय फुटबॉल संघाचे प्रशिक्षक सय्यद अब्दुल रहीम (अजय देवगण) यांची कथा आहे, आणि ही भूमिका अजय देवगण नं साकारली आहे. ज्यांनी पन्नासच्या दशकात फुटबॉल संघटनेतील आपल्या विरोधकांचा अवमान करून भारताच्या कानाकोपऱ्यातून उदयोन्मुख फुटबॉल खेळाडूंना घेऊन एक नवीन फुटबॉल संघ(Football team) तयार केला, जेणेकरून हा संघ जागतिक स्तरावर भारतासाठी छाप पाडू शकेल. खरं तर, भारतीय फुटबॉल संघाला 1952 मध्ये ऑलिम्पिकमध्ये दारुण पराभव पत्करावा लागला होता आणि आता रहीम खेळाची कार्यक्षम तंत्रे आणि रणनीती असलेल्या नवीन संघासह तयार आहे.
रहीमच्या संघात चुन्नी गोस्वामी, पी. के. बॅनर्जी, पीटर थंगाराज, जर्नेल सिंग, प्रद्युत बर्मन यांच्यासारखे प्रतिभावान खेळाडू आहेत. रहीमच्या पश्चात त्याची पत्नी सायरा म्हणजेच (प्रियामणी) मुलगा हकीम, मुलगी आणि आई असा परिवार आहे. 1956च्या मेलबर्न ऑलिम्पिकमध्ये तो आपल्या संघासह चौथ्या क्रमांकावर आला. परंतु 1960 च्या रोम ऑलिम्पिकमध्ये संघाची उत्कृष्ट कामगिरी असूनही ते पात्रता मिळवू शकले नाहीत. यानंतर, रहीमला त्याच्या विरोधकांच्या आणि क्रीडा पत्रकाराच्या (गजराज राव) ज्यांनी ही भूमिका साकारली आहे, त्यांना राजकारणाचा बळी बनवून प्रशिक्षकपदावरून काढून टाकले जाते.
त्याला फुफ्फुसाचा कर्करोग आहे हे कळल्यावर आलेला धक्का रहीमला सहन झाला नाही. त्याच्या आयुष्यात फक्त थोडा वेळ उरला आहे. अशा जीवघेण्या टप्प्यात, रहीमची पत्नी सायरा त्याला पुन्हा प्रशिक्षण घेण्यास प्रेरित करते. यावेळी रहीम त्याचा जीव धोक्यात घालतो. आपल्या संघाच्या उत्कटतेने सर्व अडथळे दूर करत, त्यांनी 1962 मध्ये जकार्ता आशियाई क्रीडा स्पर्धेच्या अंतिम फेरीत दक्षिण कोरियाला पराभूत करून देशाला सुवर्णपदक मिळवून दिले.
अमित शर्माच्या दिग्दर्शनाचे वैशिष्ट्य हे आहे की फुटबॉल प्रशिक्षक सय्यद अब्दुल रहीम यांच्या जीवनाचे चित्रण करताना त्यांनी फुटबॉलच्या या गोल्डन बॉयचा कुठेही गौरव केला नाही आणि त्याला नाट्यमयही बनवले नाही. चित्रपटाच्या पहिल्या सहामाहीत तो पात्र आणि कथा स्थापित करण्यासाठी वेळ घेतो, परंतु दुसऱ्या सहामाहीत उत्सुकता वाढते आणि प्रेक्षक शेवटच्या 20 मिनिटांपर्यंत डोळ्याची पापणीही मिटत नाहीत असा हा अनुभव आहे.
होय, तीन तासांचा कालावधी चित्रपटाला निश्चितच थोडा ओढताण करतो. हा चित्रपट थोडा अधिक चांगला करता आला असता. काही दृश्ये अगदी सरळ वाटतात, परंतु दिग्दर्शकाने रहीमची नाविन्यपूर्ण क्रीडा तंत्रे, रणनीती आणि क्रांतिकारी दृष्टीकोन सहजपणे चित्रित करण्यात यश मिळवले आहे. पडद्यावर ते ऐतिहासिक फुटबॉल सामने थरार शैलीत दाखवतात. तुषार कांती रे आणि फ्योदोर लियास यांचे छायाचित्रण कौतुकास्पद आहे. 1950-60 च्या दशकातील कोलकाताचे सुंदर चित्रण आहे. चित्रपटाला विश्वासार्ह स्वरूप देण्यासाठी दिग्दर्शकाने वास्तविक दृश्यांचा सुंदर वापर केला आहे. वेशभूषा विभागाने आपले काम चांगले केले आहे. त्या युगाचे चित्रण करण्यासाठी व्ही. एफ. एक्स. चा देखील चांगला वापर करण्यात आला आहे. ए. आर. रेहमानचे सुखदायक संगीत कथा पुढे घेऊन जाते.
चार वेळा राष्ट्रीय पुरस्कार विजेता असलेला अजय देवगण यावेळीही सय्यद अब्दुल रहीमच्या रूपात सूर्यासारखा चमकतो. ‘सिंघम’ च्या उलट, शांत, संयमी आणि सन्माननीय व्यक्तिरेखेतील त्याच्या उत्कृष्ट अभिनयामुळे तो अनेक दृश्यांमध्ये डोळे पाणावल्याशिवाय हारत नाही. त्याची सिगारेट ओढण्याची स्टाईल या पात्राला बळकटी देते. सायराची भूमिका प्रियामणीने अतिशय सुंदरपणे साकारली आहे. दुष्ट आणि नकारात्मक क्रीडा पत्रकाराला गजराज राव त्याच्या शैलीने संस्मरणीय बनवतो.
या चित्रपटात अनेक नवीन चेहरे आहेत आणि प्रत्येकाने चांगली कामगिरी केली आहे. चुन्नी गोस्वामीच्या भूमिकेत अमर्त्य रे, पी. के. बॅनर्जीच्या भूमिकेत चैतन्य शर्मा, पीटर थंगाराजच्या भूमिकेत तेजस रविशंकर, जर्नेल सिंगच्या भूमिकेत देविंदर सिंग, तुलसीदास बलरामच्या भूमिकेत सुशांत वेदांडे, एस. एस. हकीमच्या भूमिकेत ऋषभ जोशी आणि राम बहादूर छेत्रीच्या भूमिकेत अमनदीप ठाकूर यांनी उत्तम काम केले आहे. सहाय्यक कलाकार या संकल्पनेशी सुसंगत आहेत.
अभिनेताःअजय देवगण(Ajay Devgn), प्रियामणी, गजराज राव, चैतन्य शर्मा, तेजस रविशंकर, देविंदर गिल, अमर्त्य रे, सुशांत वेदांडे, मननदीप सिंग, अमान मुन्शी, अमनदीप ठाकूर, ऋषभ जोशी
दिग्दर्शकः अमित शर्मा
श्रेणी हिंदी, खेळ, नाटक
कालावधीः3 तास 1 मिनिट.